FMEA (Failure Mode and Effects Analysis) – Bölüm 1

FMEA (Failure Mode and Effects Analysis), Türkçe’ye “Olası hata veya başarısızlık türleri ve etkilerinin analizleri” olarak çevrilebilir. Sistem ve donanım hatalarının etkilerinin belirlenmesi ve bu etkileri değerlendirme amacı ile ABD ordusunda geliştirilmiştir.

FMEA metodu, genellikle sistemin yazılımsal parçaların ve donanımsal ekipmanların analizine odaklanır. FMEA analizi yardımıyla olası zarar meydana getirecek durumlar önceden sezilerek önlemler geliştirilir. Böylece olası zararların artış olasılığı da giderilmiş olur.

FMEA çalışmasında, yeni bir ürün geliştirirken veya dizaynı oturmuş bir üründe önemli bir değişiklik veya geliştirme yapılırken, prototip üretiminde ya da seri üretimde özellikle sonuncu kullanıcıya ulaşabilecek olası hatalar, bunların cinsi, sebepleri, etkileri, kritikliği, frekansı, ortaya çıkma sıklıkları, tahmin edilebilir.

FMEA terimi bünyesinde bir grup sistematik faaliyeti barındırır. Bu faaliyetler 3 ana grupta incelenebilir;

1. Bir ürünün tasarımı,imalatı veya geliştirme süreçleri ile ilgili hata veya başarısızlık türlerinin ve bunların nedenlerinin tanıtılmaları ve değerlendirilmeleri.
2. Söz konusu hata veya başarısızlıkların meydana gelişlerini azaltabilmek veya yok edebilmek şansına sahip önlemlerin belirlenmesi.
3. Bu sürecin yazılı hale getirilmesi (dokümante etmek).

Bir FMEA programının başarılı olarak yerine getirilmesi için önemli bir faktör zamanında harekete geçmektir. Yani bir olay meydana geldikten sonra önlem almak yerine olay çıkmadan önlem almak gerekir. Bu amaca ulaşmak için olası başarısızlıklar hazırlık aşamalarında ön görülebilmelidir. Böylece daha sonra yapılması bir krize neden olacak değişiklikler önceden ve kolayca yapılmalıdır. FMEA’in sonradan yapılması başka sorunlar yaratan düzeltici önlemleri azaltır veya yok eder. İyi planlanmış bir FMEA;

• Her hatanın sebeplerini ve etkilerini belirler,
• Potansiyel hataları tanımlar,
• Olasılık, şiddet ve belirlenebilmeye bağlı olarak hataların önceliğini ortaya koyar,
• Problemlerin takibi ve düzeltici faaliyetlerin uygulanması safhalarında yol gösterici olur

FMEA’nın başarısı, çıkarılan sonuçların iyileşme ve gelişme stratejisi içinde kabul görmesine bağlıdır. Aksi durumda FMEA dinamiklik özelliğini kaybeder. Hata Türü ve Etki Analizi sürecinde takım şu unsurları belirlemeye çalışmalıdır;

• Analize konu olan kısmın fonksiyonu,
• Sorun çıkarma potansiyeli,
• Sorunun etkileri,
• Bu sorunun olası nedenleri,
• Bu nedenlerin bulunabilirliği,
• Bu sorunların önlenebilmesi için alınabilecek önlemler.

Hata Türü ve Etki Analizi dokuz temel aşamadan oluşmaktadır;

1. FMEA amaçları ve düzeylerinin belirlenmesi için FMEA planlaması.
2. FMEA'nin gerçekleştirilmesi için özel prosedürlerin, temel kuralların ve kriterlerin tanımlanması.
3. Fonksiyonlara, etkileşim alanlarına, faaliyet aşamalarına, faaliyet türlerine ve çevreye göre sistemin analizi.
4. Süreçlerinlerin, karşılıklı bağlantıların ve bağımlılıkların gösterilmesi için hata ağacı şemalarının, görev ve güvenilirlik şemalarının oluşturulması ve analizi.
5. Potansiyel hata türlerinin tanımlanması.
6. Hata türlerinin ve etkilerinin değerlendirilmesi ve sınıflandırılması.
7. Hataları önleyecek ve kontrol edecek önlemlerin tanımlanması.
8. Önerilen önlemlerin etkilerinin değerlendirilmesi.
9. Sonuçların belgelendirilmesi.

FMEA’nın uygulaması için bir form kullanılır. Kullanılıan form temel hatları ile aşağıdaki gibidir;

Yalçın ÖZÇELİK